جبران نماز و روزه قضا شده متوفی

نماز و روزه قضای پدر، یکی از امور واجب بعد از مرگ پدر برای پسر بزرگ تر است. به تأخیر افتادن نماز قضا و روزۀ قضای میت منجر به عدم آرامش روح میت در عالم برزخ می گردد. به همین جهت در بجا آوردن آن باید عجله کنیم. احکامی و اموری وجود دارد که بعد از مرگ متوفی بر عهده ی بازماندگان اوست.

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: هرکس یک مسئله شرعی از احادیث ما، پیرامون حلال و حرام و مسائل دینی اش را بیاموزد خدای تعالی هزار گناه او را بیامرزد و شهری از طلا به وسعت دنیا برایش در بهشت بنا کند و به عدد هر موهایی که در بدنش قرار دارد برایش حجّ مقبول می‌نویسد.

آمرزش خداوند

خداوند تبارک و تعالی به واسطه رحمت بی کرانی که دارد همواره روزنه هایی را برای آمرزش بندگان و تقرب آنها به سوی خود حتی پس از مرگ می گشاید که حکم زیر هم از مصادیق واضح این مطلب است.

یکی از دلایلی که خداوند اجیر گرفتن برای نماز قضای متوفی را جایز دانسته است، تأکید بر اهمیت ویژه نماز در نزد خدا دانست. تا جایی که راه حلی برای نماز فوت شده فردی که مرده است ارائه می دهد و در هیچ حالتی نماز را قابل الغاء نمی‌داند. زیرا نماز به گفته قرآن کریم نماز اثرات اجتماعی مثبتی دارد و از ارتکاب فحشاء و منکر جلوگیری می کند. بنابر این می‌توان چنین احکامی را در راستای ترویج فرهنگ نماز به عنوان یکی از اصلی ترین نشانه های ایمان و عمل صالح محسوب کرد.

نمازهای قضا شده فردی که سکتۀ مغزی کرده

سوال 1 : پدرم سکته مغزی کرده و به مدت دو سال مریض بود. او بر اثر سکته قادر به تشخیص خوب و بد نبود، یعنی قدرت تفکر و تعقل از او از دست رفته بود. در این دو سال نماز و روزۀ خود را انجام نداده است. آیا قضای نماز و روزه او بر من که پسر بزرگ خانواده هستم، واجب است؟ البته می دانم که اگر وی بیماری های مذکور را نداشت، قضای نماز و روزه های او بر من واجب بود. امیدوارم مرا در این مسأله راهنمایی فرمایید.
پاسخ : اگر ضعف عقلی وی به حدّی که عنوان جنون بر آن صدق کند، نرسیده باشد و در تمام اوقات نماز در حال اغماء نبوده است، قضای نمازها و روزه های فوت شده او بر شما واجب است، در غیر این صورت چیزی از بابت آن بر شما نیست.

کفارۀ روزه های قضا شده پدر

سوال 2 : اگر شخصی فوت کند، چه کسی باید کفّارۀ روزۀ او را بپردازد؟ آیا بر پسران و دختران وی دادن کفّاره واجب است، یا شخص دیگری هم می تواند آن را بدهد؟
پاسخ : کفّارۀ روزه هایی که بر پدر واجب است، اگر به نحوی بوده که وی هم توانایی روزه گرفتن را داشته و هم اطعام دادن را، در این صورت اگر بتوان آن را از تَرَکه خارج کرد، از آن برداشت می شود؛ و در غیر این صورت بنا بر احتیاط بر پسر بزرگتر واجب است که روزه را بگیرد.

پسر بزرگی که معذور است

سوال 3 : مرد بزرگسالی به دلایل مشخصی از خانواده اش جدا شده و برقراری ارتباط با آن ها برای او مقدور نیست. وی فرزند بزرگ خانواده هم هست و پدرش در این مدت فوت کرده است و نمی داند چه مقدار نماز قضا و غیر آن بر عهده پدرش است و مال کافی هم برای اجیر گرفتن در اختیار ندارد و خودش هم به علت سن زیاد نمی تواند آن ها را به جا آورد، وظیفه وی چیست؟
ج. قضای نمازهای پدر واجب نیست، مگر آن مقداری که پسر بزرگتر یقین به فوت آن دارد؛ و بر پسر بزرگتر واجب است که نمازهای پدرش را به هر صورتی که امکان دارد، قضا نماید؛ و اگر از انجام آن حتی از اجیر گرفتن برای انجام آن هم عاجز باشد، معذور است.

فرزندِ اول میت، دختر است

سوال 4 : اگر فرزند بزرگِ مرحوم، دختر و فرزند دوّم او پسر باشد، آیا قضای نمازها و روزه های پدر و مادر بر پسر واجب است؟
پاسخ : ملاک واجب بودن قضای نماز و روزه پدر و مادر این است که فرزند مذّکر از دیگر اولاد ذکور میّت بزرگتر باشد، و در فرض سؤال، قضای نماز و روزه پدر بر پسر که فرزند دوّم پدر است، واجب است؛ و قضای نماز و روزه ای که از مادر فوت شده، نیز بنابر احتیاط واجب است.

وفات پسر بزرگتر قبل از پدر

سوال 5 : اگر پسر بزرگ چه بالغ باشد یا غیر بالغ، قبل از پدر فوت کند. آیا قضای نمازهای پدر از فرزندان دیگر ساقط می شود؟
پاسخ : انجام قضای نماز و روزه پدر به پسر بزرگی واجب است که هنگام وفات پدر زنده باشد، هرچند فرزند اول نباشد.

تفحّص از عبادات قضا شده پدر در زمان حیات

سوال 6 : من پسر بزرگ خانواده هستم. آیا برای خواندن نمازهای قضای پدرم باید تا زنده است از او بپرسم یا این که بر او واجب است مرا از مقدار آن آگاه نماید؟ در صورتی که مرا مطلع نکند، تکلیف چیست؟

پاسخ : سؤال کردن بر شما واجب نیست، ولی بر پدر واجب است تا فرصت دارد خودش بخواند؛ و اگر نتوانست وصیت نماید. به هرحال پسر بزرگ، مکلّف است که بعد از فوت پدرش، آن مقدار از نماز و روزه هایی را که یقین دارد از پدرش فوت شده است، قضا نماید.

استفاده از ارثیه برای نماز قضا

سوال 7 : اگر شخصی فوت کند و همه ی دارایی او خانه ای باشد که فرزندانش در آن سکونت دارند، و نماز و روزه بر ذمّه او باشد، و پسر بزرگ او هم به علت کارهای روزانه، توانایی قضای آن را نداشته باشد، آیا واجب است که خانه را بفروشند، و نماز و روزه ی او را قضا نمایند؟
پاسخ : در فرض مرقوم، فروش خانه واجب نیست، ولی قضای نماز و روزه‌ای که به عهده پدر است، در هر حالی بر پسر بزرگتر واجب است، مگر در صورتی که میّت وصیت به اجیر گرفتن از ثلث ترکه اش کرده باشد، و ثلث ترکه هم برای انجام همه نماز و روزه های او کفایت کند، که در این صورت ثلث ترکه باید برای آن مصرف شود.

وفات پسر بزرگتر، بعد از پدر

سوال 8 : اگر پسر بزرگ که قضای نماز پدر بر عهده اوست، فوت نماید، انجام آن ها بر ذمّه ی وارثِ پسر بزرگ است یا این که به پسر بعدیِ پدر (برادرِ پسر بزرگ) منتقل می‌گردد؟
پاسخ : قضای نماز و روزه پدر که بر پسر بزرگ واجب است، با فوت وی پس از فوت پدرش، بر دیگران واجب نمی‌شود.

قضای نمازهای پدرتارک الصلوة

سوال 9 : اگر پدری هرگز نماز نخوانده باشد، آیا همه نمازهای او باید قضا شود و انجام آن ها بر پسر بزرگ او واجب است؟
پاسخ : بنا بر احتیاط، قضای آن ها واجب است.
سوال 10 : پدری که همۀ اعمال عبادی خود را عمداً انجام نداده است، آیا بر پسر بزرگ قضای همه نمازها و روزه هایی را که پدرش انجام نداده و به پنجاه سال می رسد، واجب است؟
پاسخ : در این صورت هم احتیاط این است که قضای آن ها به جا آورده شود.

قضای نماز خود، یا پدر

سوال 11 : اگر قضای نماز و روزه بر عهدۀ پسر بزرگ باشد، و قضای نماز و روزه پدر هم برآن اضافه گردد، کدام یک مقدّم است؟
پاسخ : در این صورت شروع به انجام هر کدام کند، صحیح است.

قضای نماز پدر در زمان حیات

سوال 12 : پدرم مقداری نماز قضا دارد، ولی توان انجام آنها را ندارد. آیا بر من که پسر بزرگ خانواده هستم، آیا جایز است در زمان حیات پدرم نمازهای قضا شده او را به جا بیاورم و یا شخصی را اجیر کنم تا آن را انجام دهد؟
پاسخ : نیابت از شخص زنده برای انجام نماز و روزه قضا صحیح نیست.