مراسم و آداب و رسوم عید اول مرحوم

مراسم پنج‌شنبه آخر سال

یکی از آئـینهای کهن پـیش از نوروز و ارزشمند در ایران، یاد کردن از اموات است که در این مناسبت، پنجشنبه یا جمعه آخر سال مردم به زیارت اهل قبور می روند. در این پنجشنبه و جمعه ای که به نام اموات رقم خورده، آرامستان‌ها مملو از افرادی است که برای دیدار از اموات خود می ‌آیند، هر شخص بر سر قبر عزیزش یا دعا می خواند یا خیرات می دهد یا با آب و گلاب سنگ قبر را تمیز می کند و تا ساعتها یا پاسی از شب کنارش می ماند.
زیارت اهل قبور، به عنوان یک پدیده اجتماعی موجب تلطیف روح، نرمی قلب و صفای باطن افراد می شود.
حاضر شدن بر سر مزار اموات عزیزان در بین ما ایرانی‌ها جایگاه شایسته ای دارد و به خصوص این حضور، در شب جمعه آخر هر سال بسیار جا افتاده و به عنوان یک رسم و سنتی پسندیده، برای همه اقشار جامعه محسوب می شود.
در اعتقادات عامه مردم مسلمان است که شب جمعه آخر سال به عبارتی پنجشنبه آخر سال، اهل قبور و ارواح مردگان باید زیارت شوند و آنان در این شب‌ها بیدار و منتظر و بر بام خانه های خود در آمده تا که بازماندگان به نام آنان نذور و خیرات دهند و همچنان نیز مرسوم است.

بازماندگان در این روز، با حضور بر سر قبور بستگان و آشنایان خویش با غبارروبی و تمیز کردن اطراف قبرها به نوعی مدفن همیشگی آنها را خانه تکانی می کنند و گاه شمع یا چراغی در کنار قبر روشن می کنند تا شب پایان سال برای آنها تاریک نباشد.
خیرات برای اموات پیوند همیشگی مرگ و زندگی را به یاد می آورد. چیدن میوه و شیرینی، حلوا، خرما، سبزه و گاه هفت سین بر روی قبور نشانه های زندگی را در قبرستان زنده می کند و پیوند همیشگی مرگ و زندگی را یادآور می‌شود که مردگان از یاد نرفته‌اند.
همچنین عید مردگان با بهترین موقع کاشتن درختان همزمان است، واین همزمانی فرصتی است تا با کاشتنِ هر نهال ،ثواب این کار را به روح مردگان خود هدیه کنیم.

از رسوم ترحیم که برای متوفی برگزار می گردد مراسم عید اول می باشد , این مراسم پس از برگزاری مجالس ترحیم و ختم متوفی قابل اجرا می باشد. مراسم عید اول در یکی از اعیاد سال انجام می شود.
مانند تمام مراسم دیگر ترحیم می توان این رسم را هم در منزل , تالار یا مسجد برگزار نمود که متناسب با خواست و سلیقه شما عزیزان قابل اجراع می باشد. تنها تفاوت این مراسم با مراسم دیگر را می توان استفاده از شیرینی تر به جای شیرینی ترحیم دانست . دیگر اینکه برای پذیرایی از مهمانان نیز از حلوا استفاده نمی گردد.
در اینگونه مراسم دیگر , از منوهای با اقلام پذیرایی زیاد استفاده نمی شود به عنوان مثال جهت پذیرایی عید اول مرده می توان به جای چند قلم میوه از آبمیوه نی دار برای پذیرایی از مهمانان بهره برد.
در مراسم عید اول به مناسبت عید , مداح مراسم از شعرهای غمگین کمتر استفاده می کند و کمی از اشعار شادتر استقبال می نماید. به عنوان مثال اگر عید مذکور تولد امام علی باشد مداح به خواندن اشعاری شاد در مدح علی می پردازد.
در اینگونه مراسم تعداد مهمان کمتری نسبت به مجالس ختم در حل حضور پیدا می کنند و دیگر کسی به اهدای تاج گل سبد گل و یا تراکت و بنر به صاحبان عزا نمی پردازد و به همین دلیل تعداد مهماندار کمتری هم برای برگزاری مراسم عید اول نیاز ندارد.

عید مردگان در ایران کهن

عید مردگان در ایران ریشه کهن دارد. این مراسم در پایان سال برگزار می شود. جالب است بدانید ایرانیان در گذشته برای یادبود و بزرگداشت مردگان آیین های مثل پرستش خدایان را انجام می دادند. ان ها این مراسم را در کنار خانواده در اتاقی تمیز و پاک که با آهک سفید شده بود برگزار می کردند.
در این مراسم زنان نان ها و کلوچه های پهن به شکل های مختلف مانند؛ انسان، حیوانات، ستاره و… می پختند. در ادامه همین موضوع مردان و کودکان ریسه هایی از گل های رس درست میکردند و انها را به رنگ سفید در می اوردند و بر روی سقف های خانه ها، که دخمک خوانده می شد که محل نگه داری استخوان مردگان بود اویزان می کردند.
در زمان های گذشته ایران، در هر خانواده و خاندانی دفتری وجود داشت که اسم مردگان خود را در آن می نوشتند و در مراسم مذهبی از آن دفتر برای درود فرستادن گذشتگان استفاده می کردند. پارسیان اسم این دفتر را، گرهن گذاشته اند، به معنی حفظ کننده و نگه دارنده نام مردگان. زرتشتیان ایرانی نام این دفتر را آمرزش روان گذاشته بودند.

شکل های مختلف عید مردگان در بین ایرانیان مسلمان

بیشتر مردم شب اخر سال را، به نام های شب عرفه، جمعه ی نزدیکان، شب خیرات، جمعه برات می شناسند؛ که یادبودی برای رفتگان و درگذشتگان می باشد. جالب است بدانید، در بین عموم مردم شب قبل از نوروز را عرفه یا علفه می گویند. امروزه نیز مردم لرستان برای یاد بود درگذشتگان خود حلوا می‌پزند و به اسم هر کدام یک مشت آرد در روغن می ریزند و خیرات می کنند. این مراسم یاد آور رسم نام گرهن نیز می باشد.
این مراسم، در قسمت های لک نشین لرستان متفاوت است و به نام های عید مردیل یا الفه معروف می باشد. آن ها نزدیک غروب در روز عید بر سرمزار درگذشتگان خود می روند و فاتحه می خوانند. پس از برگشت به خانه غذایی که مردگان خود به آن علاقه داشتند را می پزند و بر سر سفره می آوردند. آن ها بعد خوردن غذا، فاتحه می خوانند، چون بر این باورند که مرده ها آن ها را می بینند.
در منطقه شیرخان طبس، مردم آخرین جمعه سال را جمعه نزدیکان می گویند. آن ها در آن روز برای فاتحه و خیرات بر روی مزار در گذشتگان خود میروند.
همچنین زنان اسفرجان اصفهان، شب جمعه اخر سال را با کاسه ای از آب و گل های سرخ، قبر مردگان خود را می شویند آنان این روز را شب خیرات اموات نام گذاری کرده اند.
جالب است بدانید در زمان های گذشته در شمیران تهران در اخرین جمعه سال بر روی پرچین های خانه هایشان دانه ارزن می ریختند، چون بر این باور بودند که مردگان به شکل پرنده به خانه هایشان بر می گردند تا خانه و زندگی خود را دوباره ببینند.
این مراسم ها در دیگر شهرهای ایران به شکل های متفاوت برگزار می شود. مانند: ابیانه، ظفر اباد فارس، انارک نائین، خراسان، چرمهین اصفهان، کیلان دماوند، خور، قروه.
همچنین در قسمت هایی از ایران مردم در شب های بیست و یکم بیست و دوم بیست و سوم، آخرین چهارشنبه، آخرین جمعه ، آخرین روز ماه مبارک رمضان را عید مردگان به شمار می آورند.
آنان در این روزها برای اموات و درگذشتگان خود فاتحه و خیرات می دهند. این مراسم در شهر هایی مانند: تربت جام، سراوان بلوچستان، شیراز، ایزد، مازندران، ترکمن صحرا و ….. نیز برگزار می شود.

جشن مُردگان؛ از آئین‌های مازندرانی تا جشن‌های آمریکایی

یکی از فرهنگ ها و سنت هایی که از قدیم در جهان که بسیار معروف است، عید مردگان نام دارد. این عید به عنوان یاد بود برای مردگان انجام می شود. این مراسم معمولا بعد از برداشت محصولات در ماه های اوت، سپتامبر، اکتبر، نوامبر برگزار می شود. این عید نام های متفاوتی دارد مانند: عید مردگان، عید مرگ، عید نیکان.
این مراسم قدیمی در هر سنت و آیین در جهان به شکل های مختلف برگزار می شود و اسم های متفاوتی دارد. یکی از کشور هایی که این عید را برای یاد بود نیاکان خود جشن می گیرد، ژاپنی می باشند، آن ها به این عید، اُبُن می گویند. همچنین این عید در کشورهای همچون چین و تایوان جشن گرفته می شود. البته عید مردگان در کشور مکزیک هم برگزار می شود.
از دیگر دین ها و آیینی که این مراسم را جشن میگیرند، دین اینکا می باشد. در این منطقه کل ماه نوامبر را جشن می گیریند انان این عید را ayamarca نام گذاری کرده اند. بد نیست بدانید، جشن ها و عید های دیگری در سنت اروپا در قرن 21 نیز به وجود آمده است مانند: هالووین، عید مقدسات، روز استعاثه برای ارواح ( روز دوم نوامبر)
عید مردگان در بسیاری از فرهنگ ها در مدت زمان مختلفی برگزار می شود. در بیشتر فرهنگ ها به مدت 3 روز، که از اواخر ماه اکتبر و اوایل ماه نوامبر است برگزار می شود. این عید ها در کشور هایی مانند: پرو، جزایر اقیانوس ارام، جزایر تونکا، ایران باستان، مصر باستان، ژاپن، شمال اروپا، روم باستان.
این مراسم یکی از سنت های کشور هندوستان هم می باشد، که برای یاد بود اجداد خود در گذشته برگزار می کنند. عید مردگان، در هندوستان پیترو پاکشا نام دارد. همچنین این سنت برگرفته از گاه شماری قمری هندوستان تغییر می کند و معمولا به مدت 15 روز این مراسم برگزار می شود.

مجموعه بهشت همراه شما در برگزاری مراسمات است و تلاش ما بر این است که در زمان سوگواری امکانات را به راحت ترین شکل ممکن برای شما فراهم کنیم. همچنین با عرضه سنگ قبر با قیمت مناسب و کیفیت بالا سعی میکند که سنگ خوبی برای یادبود عزیز از دست رفته قرار بدهید.