مفهوم‌ شناسی نماد سنگ قبر در دین های شناخته شده

مفهوم شناسی نماد سنگ قبر در ادیان بزرگ و عرفان‌های شناخته شده دنیا، مسئله ای سخت و پیچیده است. این نمادهای مشترک در قبرستان های تمام دنیا دیده می شود و اکثراً به معنای انتقال پیام‌ها به افرادی است که هنوز زندگی می کنند.
علامت هایی که روی سنگ قبرها وجود دارد بیانگر عقاید و فلسفه فکری مردگان در طول زندگی یا تفکرات خانواده آنها در حین دفن و خاکسپاری است. در ادامه تعدادی از نماد هایی که بر روی سنگ مزار ها دیده می‌شود را آورده ایم:

1. تصویر جمجمه بالدار

جمجمه بالدار معمولا به این معنا است که انسان در سفر به سر می برد و این سفر، با مرگ پایان نمی یابد و بعد از نوعی پوست اندازی، به عالم و قلمروی دیگری پرواز می کند.

2. تصویر مار

مار نشان دهنده زندگی دائمی است مخصوصا زمانی که به شکل اوروبروس است؛(دُنب‌خوار، که دمش را می‌خورد، نمادی باستانی از مار یا اژدها می باشد. این نماد، نشان‌دهندهٔ چرخهٔ ابدی تناسخ یا ابدیت میباشد. این نماد به طور گسترده در نمادهای مکتب گنوسی، کیمیاگری و مکتب هرمسی به کار رفته است).

3. تصویر دست دادن

تصویر دو دست که در حال دست دادن هستند، هنگامی استفاده می شود که فرد مرحوم معشوق یا معشوقه فردی بوده است. شخص زنده با این تصویر نشان می دهد که آرزو دارد آن فرد را دوباره ملاقات کند.

4. ساعت شنی بالدار

زمان از دست می رود و پرواز می کند و مرگ برای بسیاری از اشخاص، خیلی زود فرا می رسد. در نمادگرایی ماسونی، گاهی اوقات ساعت شنی در کنار داس قرار می گیرد و به معنای نزدیک بودن مرگ و زندگی است.

5. مشعل واژگون

معمولا واژگون کردن یک مشعل باعث خاموش شدن آن می شود؛ بنابراین زمانی که یک مشعل، واژگون اما روشن است بیانگر این است که زندگی همچنان ادامه دارد و به زندگی ابدی اشاره مینماید.

6. قرص خورشید بالدار

تصویر خورشید با خدایان مصری ارتباط دارد و خورشید بالدار، اشاره به هرمس خدا (راهنمای ارواح پس از مرگ) در اساطیر یونانی دارد. خورشید نشان دهنده نور حقیقی است، نیروی زندگی که در همه موجودات زنده وجود دارد و بر مرگ، برتری دارد.

7. بره

بره خدا، خلوص و بی گناهی را نشان میدهد واکثراً این تصویر، بر روی قبر نوزادان و کودکان دیده می شود و به قربانی شدن عیسی مسیح اشاره میکند.
یکی از القاب عیسی در کتاب مقدس «بره خدا»‌ است و این عنوان بر می‌گردد به این اعتقاد که در یهودیت، رسم قربانی جهت کفاره گناهان و آشتی قوم گناهکار با خدا بود. تاثیر این قربانی ها موقتی بود و باز قوم به نافرمانی خدا اقدام می‌کرد. خداوند که از قربانی های یهودیان خسته شده بود، بره‌ای را فرستاد که اثر قربانی آن دائمی باشد و آن عیسی بود.

8. سه حلقه زنجیر متصل به یکدیگر

سه حلقه زنجیر که گاهی به هم متصل و گاهی هم از یکدیگر جدا هستند و گاهی هم درون هر حلقه حروف (T,F,L ) دیده می شود که در زبان انگلیسی ابتدای حروف دوستی، عشق و حقیقت است.

9. کتاب باز

کتاب باز اشاره با سه موضوع دارد: کتاب مقدس یا هر کتاب دینی دیگر، کتاب زندگی و یا متن خاصی از کتاب مقدس که مرتبط به موضوع مرگ است: تنها کسانی به آسمان وارد می شوند که نام آنها در مکاشفه آمده باشد. اگر صفحات کتاب، خالی یا تاخورده باشد به معنای یک داستان ناتمام است و اشاره به این دارد که شخص وفات یافته خیلی زود از دنیا رفته است.

10. کنده درخت

این تصویر افرادی را یادآوری می‌کند که از اعضای «اتحادیه مردان چوبی آمریکا » بودند و نشانه پایان مشکلات اقتصادی و بیمه و غیره بوده است.

11. گلدان پرده پوش

این نماد بیشتر در گورستان های قدیمی دیده می شود که نشان دهنده حجاب و مرز میان زندگی و مرگ است.

12. پرگار و مثلث

این دو ابزار که از ابزارهای معماری و بنایی است و معمولا روی سنگ قبر معمارها دیده می شود. گاهی داخل پرگار و مثلث حرف (G) دیده می شود که احتمالا ابتدای نام خدا و یا ابتدای نام هندسه در زبان انگلیسی است و به این معنا است که فرد مرحوم، یک نخبه هندسه یا معماری بوده است.

13.تصویر دروازه باز

این نماد عبور از یک قلمرو به مکانی دیگر را نشان میدهد و منظور عالم پس از مرگ است (اعتقاد رایج).

انواع مراسم تدفین در ادیان مختلف:

در این میان، مرگ بی پرواترین و صریح ترین سویه زندگی و یک واقعیت مشخص است. به همین دلیل، یکی از مشکلات انسان همیشه این بوده است که اجسادش را چگونه و کجا دفن کند. در این مقاله به گونه هایی از تدفین مطابق آیین ها و فرهنگ ها میپردازیم و آنها را معرفی می‌کنیم. روش هایی از تدفین که بیشتر آنها با هنجارهای فرهنگ ایرانی و اسلامی ما ناهمخوان است. برخی از این گونه ها را در ادامه خواهیم گفت:

تدفین در زرتشت

زرتشتیان جسد رفتگان را ناپاک می دانند. جسم وی را متعفن و گندیده می‌خوانند و حتی تا گذشته ای نه چندان دور از دفن آن در زمین به شدت منزجر بودند . مطابق سنت زرتشتی جسد را بر فراز برجی که دخمه نام دارد و در محلی دور افتاده قرار دارد می گذارند تا طعمه ی پرندگان وحشی شود. شیوه ی انجام این آیین به این صورت است که مرده را تا سه روز و سه شب در اتاقی نگه می دارند و بعد، بدن را به دخمه منتقل میکنند. دخمه ساختمانی است که در بالای کوه می سازند. رسم بر این است که بدن مرده را به درون دخمه می گذارند و پرندگان لاشخور در مدت کوتاهی تمام گوشتهای بدن مرده را ظرف یکی دو ساعت می خورند و استخوان را باقی می گذارند.

تدفین در هندو

طبق قوانین هندو هندوان باید مردگان خود را به آتش بسوزانند. قوانین، مقررات و عقاید هندوها بر اساس مقاصد چهار گانه ای بنا شده است که عبارتند از:
1. کامه: به معنی کامرانی و طلب لذایذ جسمانی می‌باشد.
2. ارتهه: که یعنی وظایف افراد، نسبت به امور جهان.
3. دهرمه: به معنی شریعت و اخلاق و رفتار دینی است.
4. مکشه: به معنای هدف غایی انسان و آن عبارت است از نجات روح و رسیدن به مرتبه کمال که از طریق نفی تمام بدبختی های زندگی می باشد.

تدفین در مسیحیت

مسیحیان اولیه نیز همانند یهودیان و رومی ها، مردگان خود را در دخمه های زیر زمینی دفن می کردند. در این دخمه ها یک کلیسای کوچک برای اجرای مراسم تدفین وجود داشت. مسیحیان شکنجه شده در این قبرهای تاریک زیر زمینی پنهان می شدند و در آنجا زندگی می کردند. به دلیل این که تعداد زیادی از مقدسین در این محلها دفن شده بودند، بسیاری از آنها بعدا تبدیل به مرقد و زیارتگاه می‌شدند.

احکام میت در یهود

1. دست زدن به شخص مُرده ممنوع است، اگر او را لمس کند، بدان بماند که قتل نفس کرده است. وقتی محتضر جان تسلیم کرد، پر مرغی را جلوی بینی او می گیرند، اگر تکان نخورد حتماً فوت کرده است. نباید موقع جان دادن او را تنها بگذارند؛ وقتی فوت کرد، همه آنهایی که نزد مرده حضور دارند باید لباس های خود را پاره کنند.
2. غسل دادن میت: تمام بدن را تمیز بشویند با آب گرم، بعد 20 لیتر آب از سر او می ریزند تا تمام بدن او شسته شود.
3. اگر بچّه در هفته اول تولد بمیرد. او را در کنار قبر ختنه کرده و نامی برای او انتخاب میکنند و سپس او را دفن می کنند. وقتی تابوت را به 30 قدمی قبر رساندند، باید هر چهار قدم به چهار قدم مکث کنند، وقتی وارد قبر کردند، دعای مخصوص می خوانند.

آیین های عزا و سوگواری در دین یهود

انسان به طور طبیعی در برخی مواقع مثل مرگ دوستان و بستگان نزدیک، یا رهبران دینی و ملی و مصیبت فردی یا اجتماعی غمگین میشود و به سوگ می نشیند. یکی از مهمترین این موارد غم و اندوه دینی است که حالت تأثر روانی آن با اندوه شخصی از نظر محتوی و انگیزه تفاوت دارد. در ادیان این حالت نهادینه شده و در قالب یک مراسم دینی خود را نشان می‌دهد. در دین یهود به مناسبت هایی از قبیل رحلت حضرت موسی و دیگر انبیا، مصائب بنی اسرائیل، تخریب بیت المقدس و قتل و کشتار یهودیان سوگواری و عزاداری برگزار می‌شود. برخی از آنها ریشه در کتاب مقدس دارد. عهد عتیق به موارد متعددی از سوگ و عزا اشاره می‌کند و خصوصاً صحیفه مراثی ارمیاء نبی که حاوی نمونه هایی از این حالت است.

احکام میت در صائبین

با آشکار شدن علائم مرگ، شخص را قبل از جدا شدن روح از بدنش با مراسم خاصی غسل میدهند و کفن می‌کنند و برای تدفین آماده میسازند. بعد از آن منتظر میمانند تا شخص بمیرد. بعد از دفن نیز مراسمی دارند که توسط بازماندگان انجام می‌شود. همچنین عقیده دارند اگر شخص قبل از مرگ غسل داده نشود برای همیشه نجس خواهد ماند.

تدفین در بهائیت

وقتی فردی از افراد بهائی می میرد یا به اصطلاح بهائی، صعود می کند، باید طبق دستورات بهاءالله شارع دیانت بهائی و هم چنین با تشریفات بهائی کفن و دفن شود:
1. باید جسد را شست و تا حد امکان به او عطر زد تا معطر شود.
2. بعد از شستن باید او را در پنج تکه پارچه پیچید.
3. باید در انگشت او، انگشتری که این آیه روی آن کنده شده قرار داد:
قد بدئت من الله و رجعت الیه منقطعا عما سواه و متمسکا باسمه الرحمن الرحیم
معنی این به فارسی: از خداوند به وجود آمدم و به سوی خداوند برمی گردم در حالی که از غیر او بریده و به اسم بخشنده مهربان او متمسکم.
4. سپس باید او را در صندوقی گذاشت که از چوب محکم یا بلور و یا سنگ ساخته شده باشد.
5. سپس باید او را برابر قبله بهائیان قرار داد و بعد نماز مخصوص میت را برای او خواند
6. نماز میت تنها نمازی است که در دیانت بهائی است به صورت جماعت برگزار می شود.
7. محل دفن میت نباید بیشتر از یک ساعت راه از محل فوت او باشد.
8. باید صندوق جسد را در خاک قرار داد که پایش به طرف قبله باشد.
9. خواندن نماز میت و قرار دادن انگشتری برای کسانیکه سنشان از 15 سال تمام (سن بلوغ در دیانت بهائی) کم تر است، اجباری نیست.

تدفین در اسلام

در دین اسلام، مرده ها هم احترام دارند. نگاهی کوتاه به سرنوشت مُرده از زمان احتضار تا به خاک سپاری و اعمال شب وحشت و… همه و همه حکایت از احترام مخصوص اسلام به اموات است. در بین احکام دو نقطه اوج دیده می شود. اگر یک کار در بردارنده بالاترین مصلحت باشد تعبیر به واجب می شود و اگر در نقطه مقابل باشد و متضمن مفسده، تعبیر به حرام می شود. و اما حکم اسلام درباره اموات به این صورت بیان شده است:
غسل، کفن، نماز و دفن مسلمان اگر چه دوازده امامی نباشد بر هر مکفی واجب است و اگر بعضی از افراد، آنها را انجام دهند، از دیگران ساقط می شود و اگر هیچ کس انجام ندهد، همه گناه کرده اند. چهار کار لازم است.
اول تنظیف و غسل میت، که نشان از توجه بسیار زیاد اسلام به پاکیزگی و طهارت است. ویژگی آب هم بیان شده که باید پاک و غیر غصبی باشد سه بار شستن، نوعی احترام است به کسی که اولاً خدا، او را بالاترین مخلوق نامیده است.
دوم اینکه اگر او رکنی از خانواده بوده است، بازماندگان او را با کمال محبت شستشو دهند. او اگرچه از دنیا رفته، ولی عُلقه خویشی و محبت همچنان باقی می‌ماند.
بعد از آن حنوط است. حنوط یا خوشبو کردن قسمت هایی که به هنگام سجده روی زمین قرار می گرفته، واجب است. که این توصیه هم حکایت از خوش سلیقگی اسلام است. به این معنا که مردن شخص به معنای تمام شدن پرونده و مختومه بودن آن نیست.

پس از غسل نوبت پوشاندن میت است که در سه تکه پارچه پاک و حلال واجب است وی را بپوشانند. پوشش از نیازهای فطری بشر است و این به لحاظ حفظ حرمت انسان ها می‌باشد؛ که بدن او عریان و بی لباس نماند، حتی در صورتی که جان و روح ندارد.
بعد از آن، بر پیکر پاک مرحوم، نماز خوانده می شود. نمازی با پنج تکبیر که نشان از پنج وعده نمازهای یومیه دارد. که تشییع کنندگان به همراه ولی میت به جای می‌آورند و جنازه را به سوی خوابگاه ابدی مشایعت می کنند.
قسمت دیگری از مستحبات هست که روح آنها به ما می‌فهماند که از معنویات اسلام آن است که همین جسم از زیر خاک سالم بماند و حتی روایت است که کسی چهل مرتبه غسل جمعه را در روز جمعه نزدیک به زوال انجام دهد، جسدش نمی پوسد و درباره بعضی از شهدا، منقول است که جسم آنها، سالم مانده است. مانند حرّ بن یزید ریاحی که برخی آن را دیده اند. و درباره برخی علماء ربانی هم منقول است که جسد آن‌ها در قبر پس از سالها سالم باقی مانده است. و این مطلب که در روز قیامت معاد جسمانی هم هست و عقیده شیعه هم بر آن است نشان دهنده این است که باقی ماندن جسم مدنظر اسلام است. در اسلام باقی ماندن جسم زیر خروارها خاک آن هم بدون تغذیه مادی، از ارزش ها است و حاکی از سلامت روح مرحوم است. اسلام برای تشییع جنازه فرهنگ و آداب خاصی دارد. حتی المقدور جنازه را بر روی دست حمل می‌کنند. کیفیت دفن مردان با زنان کمی متفاوت است. به لحاظ آثار تربیتی برای تشییع کنندگان میت را با ذکرهایی خاص تشییع می کنند. حضور در قبرستان و دفن میت در اماکن خاص نیز از دیگر برنامه های اسلام است.

امکان خرید سنگ قبر با طراحی سنگ و نوشته ها به دلخواه مشتری در فروشگاه اینترنتی سنگ قبر بهشت وجود دارد.