وقتی در سال اول کارشناسی بودم، نوشته های صادق هدایت تا حد زیادی تنها منبع ادبی من به حساب می آمد و به نحوی محو نوشته های او بودم که تا سال ها تاثیر قلم او بر روی روان من باقی مانده بود. ولی چرا صادق هدایت تا به این حد در میان ما ایرانی ها محبوب است و بسیاری از افراد، او را به عنوان کافکای شرق معرفی می کنند؟ هدایت در سال 1281 در شهر تهران و از یک خانواده بسیار شناخته شده و با نفوذ به دنیا آمد. آغاز جنگ جهانی اول و تجربه دردناک آن دوران به حدی بر روی او تاثیر گذاشت که خط فکری او تا سال ها تحت تاثیر مسائل مربوط به آن بود. هدایت یکی از نوابغی بود که برای ادامه تحصیل به بلژیک فرستاده شد و تصمیم گرفت در رشته ریاضی محض به کار مشغول شود. بسیاری از افراد، او را به عنوان مغز متفکر دانشجویان بورس شده تلقی می کردند و به همین دلیل با درخواستش جهت تغییر رشته و تحصیل در پاریس موافقت شد. قبل از اینکه هدایت به پاریس برسد، دو کتاب کمتر شناخته شده خود را تحت عنوان انسان و حیوان و فواید گیاهخواری روانه بازار کرد که نشان از تغییر رویه زندگی او داشت. در سال 1307 او در پاریس با دختری با نام ترز آشنا می شود و همین رابطه عاطفی سبب می شود دچار مشکلات عاطفی شده و اقدام به خودکشی کند. به لطف وجود چند ماهیگر در رودخانه مرن، هدایت از این اقدام جان سالم به در می برد ولی این پایان داستان برای او نبود.
هدایت پس از اولین اقدام به خودکوشی،تصمیم گرفت به ایران بازگردد و همین بازگشت به ایران برای او بسیار پربار بود. ما بین سال های 1310 تا 1314 او اثار تحقیقی بسیار گرانبهایی را منتشر کرد. کتاب سه قطره خود (اولین کتابی که از هدایت خواندم) در همین دوران چاپ شد و هدیت، لقب اولین نویسنیده ممنوع القلم را در ایران به خود اختصاص داد. نقطه عطف زندگی هنری هدایت زمانی بود که تصمیم گرفت به هند رفته و در آن کشور زبان فارسی کهن را در کنار اساتید برجسته آموزش ببیند. در این زمان او در شهر بمبئی سکونت داشت و مهم ترین اثر خود یعنی بوف کور را نوشت. پس از شروع جنگ جهانی، مجدداً به ایران بازگشت و یاس و افسردگیش در این زمان به حداکثر رسید. در همین راستا بود که کتاب سگ ولگرد را به رشته تحریر درآورد. بعد از همکاری با برخی از نویسنده های چپ گرا، در نهایت سرافکنده از شرایط سیاسی و ادبی در ایران، مجدداً به پاریس بازگشت و این آخرین سفرش بود و در نهایت با انتشار گاز خانه به زندگی اش پایان بخشید. مزار این هنرمند در قبرستان پرلاشز پاریس قرار دارد و یکی از معدود ایرانی هایی است که در این قبرستان دفن شده است.
سانسور و ممنوع شدن آثار هدایت
صادق هدایت به دلیل سبک نویسندگی و ایدئولوژی ای که در طی سالها فعالیتش دنبال می کرد، همیشه جزء آن دست از هنرمندانی بود که مورد غضب دولت ها قرار می گرفت. از زمان پهلوی اول همیشه آثاری که توسط صادق هدایت نوشته می شدند، با کم مجبتی درباریان همراه بود و به عنوان دیدگاه مخالف حکومت وقت در نظر گرفته می شد. در حکومت پهلوی دوم، شرایط تا حدی تغییر کرد و مردم کمتر به نوشته های او اهمیت می دادند. ولی پس از انقلاب اسلامی و با ظهور جنبش های روشن فکری در ایران بود که یک بار دیگر هدایت به عنوان بهترین نویسنده ایرانی مشهور شد و فروش آثار او به شدت رونق گرفت. از سال 1384 و در راستای انتقادهای تندی که وزارت ارشاد وقت به کارهای هدایت داشت، انتشار و فروش اثار هدایت با ممنوعیت روبرو شد. ولی از سال 1385 با شرط سانسور آثار او مجدد به چاپ رسید.
طراح سنگ قبر صادق هدایت
بعد از اینکه هدایت در قبرستان پرلاشز دفن شد، به دلیل اینکه ایرانی های زیادی به آنجا دسترسی نداشتند، سنگ قبر درخوری برای او انتخاب نشد. در نهایت استاد علی سردارافخمی به صورت داوطلبانه سنگ قبری را طراحی کرد که در قطعه 85 به عنوان یکی از زیباترین سنگ قبرها به حساب می آید.
متن سنگ قبر صادق هدایت
متن سنگ قبر صداق هدایت یکی از خاص ترین و شاید ساده ترین نوشته ها می باشد. بنا به تشخیص علی سردارافخمی بزرگوار بر روی سنگ قبر هدایت تنها اسمش با دست خط خود او نگارش شده و عکس بوفی نیز در کنار اسم او نقش بسته است. بسیاری از افراد این ترکیب را به عنوان یکی از زیباترین کارهای طراحی شده بر روی سنگ قبر قلمداد می کنند.
علت هرمی بودن قبر صادق هدایت
اطلاعات دقیقی از دلیل هرمی بودن سنگ مزار صادق هدایت در دست نیست. ولی برخی از افراد این را به اهرام مصر تشبیه می کنند و بر این باور هستند علی سردارافخمی در ذهن خود با این کار قصد داشته جایگاه والای هدایت را به همگان نشان دهد و عنوان کند که او همیشه در اذهان ما ایرانیان زنده است.
علت خودکشی صادق هدایت
اولین خودکشی صادق هدایت به دلیل مسائل عاطفی ای بود که در فرانسه تجربه کرده بود. ولی تلاش های بعدی و در نهایت خودکشی اش ریشه در تفکرات عمیق فلسفی او داشت. هدایت دنیا را به نحو دیگری تجربه می کرد و تاثیرات دو جنگ جهانی بر روی او به شدت اثر منفی داشت. این حس که در میان تمامی ادبای قرن 19 و بیست دنیا دیده می شد، در نهایت سبب شد هدایت از دنیایی که برای او تنها یاس و ناامیدی داشت، دل بکند و با خودکشی از قفسی که در آن حضور داشت، خارج شود.
سنگ قبر صادق هدایت چه نوعی است؟
سنگ مزار صادق هدایت از جنس گرانیت مشکی است. این سنگ قبر به صورت یک منشور، تراش خورده که جلوه بسیار خاصی به مزار او داده است. در زیر سنگ قبر از یک شمش 8 سانتی متری از جنس گرانیت استفاده شده است. نام صادق هدایت با دست خط خویش با روش سندبلاست روی سنگ حک شده است.
علی سردارافخمی