مجسمه شیر های سنگی نماد چیست و در چه مکان هایی وجود دارد؟

شیر سنگی مجسمه ای است که اگر به آن توجه بیشتری شود می تواند بیشتر از گذشته به یکی از آثار جذب توریست تبدیل شود. زمان ساخت مجسمه شیر سنگی، به طور دقیق مشخص نیست؛ اما از شیوه کنده‌کاری تندیس و نزدیکی آن به باروی اشکانیان و همچنین کشف تابوت دوره اشکانی از شان محل اینگونه به نظر می‌رسد که این تندیس، به اشکانیان مربوط است؛ ولی این اثر از آثار هنری سلوکی/اشکانی است.
اگر درباره این جاذبه هنری بسیار ارزشمند کنجکاو هستید، در ادامه با سنگ بهشت، همراه باشید.

پیشینه ساخت مجسمه شیر های سنگی

تندیس مجسمه‌ی سنگی به همراه قرینه‌اش ابتدا در دروازه شهر همدان قرار گرفته بود و اعراب پس از فتح همدان، آن را باب‌الاسد به معنی دروازه شیر نامیدند.
در سال ۳۱۹ ه‍جری قمری نیز که دیلمیان همدان را تصرف کردند، دروازه شهر را کاملاً تخریب کردند. مردآویج دیلمی قصد داشت یکی از آن‌ مجسمه ها را به ری منتقل کند اما چون موفق نشد، پنجه‌های یکی از شیرها را شکست و دیگری را به‌طور کامل تخریب کرد. مجسمه ای که آسیب دیده بود، تا سال ۱۳۲۸ هجری شمسی بر روی زمین افتاده بود تا اینکه مهندس سیحون طراح و معمار آرامگاه بوعلی‌سینا آن را در جایگاه کنونی قرار داد. در دوره اسلامی، تصور میکرندن این شیر از شهر، در برابر بیماری ها محافظت میکند. کسانی که جویای گنج بوده اند، آن را شکسته‌اند.

همانطور که گفته شد، اگر خودتان را به انتهای خیابان ۱۲ متری سنگ شیر برسانید در میان میدان مربعی شکل، مجسمه ای از شیر سنگی خودنمایی می کند. این مجسمه ای در زمان مادها درست شده است و یکی از مهمترین جاذبه های تاریخی و گردشگری شهر همدان می‌باشد. این مجسمه باستانی  از نظر ابعاد ظاهری، ۲/۵ متر طول، ۱ متر و ۱۵ سانتی متر عرض و یک متر و ۲۰ سانتی متر ارتفاع دارد. در زمان های گذشته این شیر به همراه یک مجسمه شیر دیگر که دقیقا مانند همین مجسمه ساخته شده بود، در دروازه شهر همدان قرار داشتند و وجود آن ها در دو طرف این دروازه باعث شد که مسلمانان در زمان فتح همدان اسم این دروازه را باب الاسد (دروازه شیر) بگذارند.

کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند که قبل از اینکه مرداویج به این شهر حمله کند دو عدد از این شیر سنگی در کنار دروازه این شهر وجود داشته، این ادعا را می توان از کتاب ها و منابع اسلامی نیز، فهمید؛ چون در آن ها به دروازه شیر اشاره شده است.

مجسمه شیر های سنگی همدان

مجسمه شیر سنگی یکی از آثار باستانی جالب شهر همدان محسوب می‌شود که در انتهای خیابان ۱۲ متری سنگ شیر و در میان میدان مربعی به همین نام قرار گرفته است.
تپه‌ای که هم‌اکنون تندیس شیر سنگی بر روی آن قرار گرفته، تپه‌ای باستانی است؛ به این دلیل که این تابوت متعلق به دوره اشکانی را از آن محل یافته‌اند و در موزه تپه هگمتانه نگهداری میکنند که بازدید از آن، برای عموم مردم آزاد است.

این اثر هنری در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسیده است.

تاریخچه شیرهای سنگی

تراشیدن سنگ ها به شکل شیر، از زمان اتابکان لر بزرگ شروع شد. هر چند این مجسمه ها با ظرافت زیادی ساخته نشده اند، اما هدف، نشان دادن قدرت توسط این مجسمه ها بوده است تا نمادی از آزادی، ابهت و رشادت بختیاری ها به نمایش درآید. حتی گفته می شود کهن ترین شیر سنگی موجود در استان چهار محال و بختیاری مربوط به دوره صفویه است، ولی برخی دیگر نیز عقیده دارند شیرهای سنگی مربوط دوران مادها هستند. در هر حال، زمان دقیقی در مورد تاریخ ساخت این تندیس ها درج نشده است. حتی استان خوزستان را می توان موزه روباز شیرهای سنگی تاریخ ایران نیز نامید. همان طور که هر حیوانی نماد یک خصلت از انسان است، مانند اسب مظهر نجابت، گاو مظهر فراوانی، سگ مظهر وفاداری و روباه مظهر مکر و در نهایت شیر، مظهر صلابت و قدرت است.

تندیس شیرهای سنگی لرستان

در محوطه قسمتی از استان لرستان ، شهرستان‌های الیگودرز، ازنا و درود، و بیشتر قبرستان های قسمت هایی از اقوام بختیاری در آن‌ها سکونت دارند، تندیس هایی بر روی مزارهای آنها نصب می‌کردند که به شکل شیر بوده اند. این شیرهای سنگی که قدمتی بیش از چهارصد سال دارند تنها روی قبر افراد خاصی نصب می شدند. حجاری این شیرهای سنگی معمولاً روی گرده یا پهلو شیر انجام می‌شدند که این نمادهای حجاری شده، بیان موقعیت اجتماعی فردی بوده است که این شیر بر روی مزار او نصب شده است.

شیرهای سنگی الیگودرز

مجسمه شیرهای سنگی الیگودرز در ادبیات دیرینه ی کشورمان در هنگام حکومت کوروش کبیر و هخامنشیان را بر دیوار های ساختمان های حکومتی تراشیده اند که به گفته های مختلف مسئولیت های خطیر و حرف های بزرگی در آن پنهان شده است. بختیاری ها هم با الهام گرفتن از دین و آئین ایران باستان، بر آرامگاه بزرگان و کلانتران و دلاوران و نام آورانشان نماد شیر سنگی را قرار میدادند. اما چرا نماد شیر را بر میگزیدند؟

در گذشته های دور، سنگ قبرهای مختلفیرا برای مردگان به کار می‌بردند و گاهی نقش های حک شده بر سنگ‌ها، دنیایی از ناگفته‌ها را در دلخود پنهان می‌داشته. گوررستان روستای پز الیگودرز نیز یکی از قبرستان‌های کهن است که قدمت مقبره‌های “شیر سنگی” یا “برد شیرهای” آن به اواخر دوره قاجار می‌رسد.

شیر سنگی الیگودرز نماد چیست

1. شیر نماد پاکی و بی آلایشی، نماد اعتماد به نفس زیاد و قدرت کامل، دست به زانوی خود گرفتن و به دیگران نیز خیر رساندن است. شما هیچ شیری را نمی توانید بیابید که از باقیمانده ی شکار دیگری تغذیه کند یا شکار دیگری را بدزدد. هر کاری که از نظر انسان قبیح و ناپسند است را هیچ شیری انجام نمی دهد. شیر حتی بعد از خوردن قسمتی از شکارش، مابقی را برای ضعیف ترها می گذارد و و آن را رها میکند.
2. خداوند از نظر هیبت، زیباترین اندام را در وجود شیر نهاده است که هر بیننده ای با دیدن این هیبت به خود می لرزد و این نماد سینه فراخی و نترسی دلاوران بر خاک خفته را نشان می دهد.
3. شیر در ادبیات جهان جایگاه بالایی دارد تا اینکه معروفترین صفت حضرت علی را (اسد الله) می دانند که به معنی (شیر خداوند) است.
4. شیر در همه ی فرهنگ ها نماد و مظهر قدرت است.

ویژگی افراد و نماد هایی که روی شیر سنگی حک می‌شد

این افراد می‌بایست چهل سال به بالا داشته باشد؛ به این دلیل که در ایل بختیاری مرد چهل ساله را مردی کامل، پخته و جا افتاده می دانستند و دیگر اینکه باید خصلت هایی همچون کدخدایی، بزرگی و منش، افتادگی، مردانگی، مهمان نوازی، جنگاوری، دلاوری، اخلاق نیک، ایمان دارا باشد تا شیرسنگی را بر آرامگاهش نصب میکردند. اگر فردی که شیرسنگی روی مزارش نصب می‌شده فردی شکارچی یا سوارکار می‌بود، نماد شمشیر، نیزه، تمساح یا مرد سواره بر اسب را بر روی بدنه شیر حکاکی می کردند.

اگر آن فرد شخصی مومن و با ایمان می‌بود، آیاتی از قرآن و یا مهر و تسبیح بر روی بدنه شیر قرار می دادند تا علت نصب شیر سنگی بر روی قبر این بزرگ مرد را، گویا باشد. مجسمه شیرسنگی در موزه شهرستان الیگودرز کامل ترین و بزرگترین مجسمه باستانی در نوع خود بوده است.

شیرهای سنگی خوزستان

تندیس شیرهای سنگی در استان چهارمحال و بختیاری در شمال استان خوزستان قرار دارند. قبرستان شهسوار یا زیارتگاه شهسوار را مهد شیرهای سنگی نامیده‌اند که در روستای کهباد یک در شمال شهرستان ایذه قرار گرفته است.

این مجسمه ها که یکی از جاهای دیدنی استان خوزستان می‌باشد، از جنس سنگ هستند و در گذشته به دست سنگ ‌تراشان ایل به شکل شیر تراشیده می شدند. هر مجسمه نشانه شجاعت، دلاوری در شکار و تیراندازی و جنگ بوده است و جالب است بندانید که این مجسمه ها را بر سر مزار بزرگان قوم قرار می دادند. ممکن است تفاوت اندازه این مجسمه ها توجه شما را جلب کند و برایتان سوال ایجاد شود که به چه علت در این قبرستان، مجسمه شیرها در اندازه های متفاوت وجود دارند. در جواب این سوال باید بگوییم که اندازه این مجسمه ها، به بازماندگان متوفی بر می گردد. آن ها بر اساس دلاوری ها، رشادت های شخص متوفی اندازه خاصی انتخاب می کردند و بر روی سنگ قبر وی نصب میکردند.

ساختار مجسمه های شیرهای سنگی

تراش این سنگ ها به این شکل بوده است که انتهای دست و پای شیرهای سنگی، بر روی سطح سنگی قرار داده می شد تا برای سر پا ماندن شیر در خاک، دفن شوند. دست ها برای حفاظت به جلو کشیده می شدند. البته در بین قبایل مختلف نحوه تراشیدن این مجسمه ها نیز، فرق داشت، مانند حک کردن شکل شمشیر، خنجر یا گرز بر روی مجسمه ها. در گویش بختیاری به این مجسمه‌ ها برد شیر می‌ گویند که این منطقه، سرزمین شیرهای سنگی شناخته شده است. برد شیرها از پهلو مزین به نقش شمشیر، اسب، تنفگ و تسبیح هستند و بر گرده‌ آن‌ ها مشخصات متوفی حک شده است.