استخراج سنگ مرمر و معرفی معادن داخل ایران

استخراج سنگ مرمر با استفاده از روش های و تکنولوژی های خاص انجام می شود. سنگ یکی از مصالحی است که در ساختمان سازی نقش بسیار مهمی دارد و همچنین در صنعت سنگ مزار نیز از سنگ مرمر استفاده های فراوانی میشود‌. کشور ایران ذخایر سنگ بسیاری دارد؛ با این حال در استخراج سنگ قدرت زیادی نداشته و به همین دلیل در صادرات سنگ به کشور های مختلف سهم چندانی ندارد. البته شیوه های فعلی استخراج سنگ در ایران تقریبا تمام نیاز های بازار سنگ داخل کشور را برطرف میکند. در ادامه این مقاله قصد داریم نگاهی اجمالی به راه های استخراج سنگ مرمر انداخته و انواع آن را بیشتر مورد بررسی قرار دهیم.

استخراج سنگ چیست؟

در طبیعت معادن با ارزشی از انواع مختلف سنگ ها وجود دارند که انسان برای مصرف سنگ های این معادن روش های زیادی را اختراع کرده است. استخراج، به خارج و قابل استفاده کردن مواد معدنی با ارزشی گفته می شود که به طور طبیعی در درز ها یا شکاف های کوها، زیر زمین، صخره ها و پلاکر ها وجود دارند. مواد معدنی استخراج شده شامل انواع سنگ های مورد نیاز انسان مثل فلزات، زغال سنگ، ماسه ها، سنگ های قیمتی، سنگ آهک، گچ، سنگ نمک، پتاس، شن و رس است.

شیوه های استخراج سنگ مرمر

شیوه های مختلفی برای استخراج سنگ وجود دارد. این شیوه ها اغلب با توجه به محل معدن و نوع سنگ تعیین می شوند. در کل، چند روش اصلی برای استخراج سنگ وجود دارد که به شرح زیر هستند:
استخراج با چال موازی
استخراج با ماشین سنگ بر
استخراج هیدرومکانیکی
استخراج حرارتی
استخراج با سیم برش فولادی یا الماسه
استخراج با کمک مواد شیمایی

استخراج با چال موازی

یکی از شیوه های کهن استخراج سنگ های مرمر استخراج با چال جوازی است؛ که در آن چال هایی به طور موازی در اطراف سنگ معدن حفر شده و بلوک های سنگی از بین این چال ها استخراج می شود.

استخراج با ماشین سنگ بر

در شیوه استخراج با ماشین سنگ بر، از دستگاه هایی برای جدا کردن سنگ از معدن استفاده می میکنند؛ البته این شیول بیشتر برای سنگ هایی کاربرد دارد که سختی زیادی ندارند و برش داده آن ها تقریبا راحت است.

استخراج هیدرومکانیکی

در این روش، از جریان فشار قوی آب که توسط دستگاه های هیدرولیکی ایجاد می شود، برای ایجاد شیار در سنگ و برش دادن آن استفاده می شود. در نوعی روش دیگر استخراج سنگ، از شعله برای ایجاد شیار و برش سنگ استفاده می کنند؛ این روش استخراج حرارتی سنگ نام دارد. اساس کار این روش، نقطه ذوب سنگ ها می باشد.

استخراج حرارتی

در شیوه استخراج حرارتی از سوخت های فسیلی برای سوزاندن سنگ ها استفاده میشود. به علت تجدید ناپذیر و گران بودن این سوخت ها، این روش کمتر مورد استفاده قرار گرفته است.

استخراج با سیم برش فولادی یا الماسه

از رایج ترین روش های برش و استخراج سنگ، استفاده از سیم فولادی یا سیم الماسه است. در این روش حفره هایی در اطراف معدن سنگ ایجاد شده و یک سیم فولادی از این حفره تا حفره بعدی را برش میدهد و باعث جدا شدن سنگ می شود. این سیم فولادی که حرکت چرخشی دارد و تحت کشش می باشد، به پودر سیلیس و آب آغشته می شود و به راحتی سنگ ها را برش می دهد. برش سنگ با سیم الماسه، شباهت زیادی به روش قبلی۷ دارد. در این روش سیم الماسه که اغلب طولی 25 تا 45 متری دارد، تحت نیروی کشش 100 تا 150 کیلوگرمی از یک حفره به حفره دیگر حرکت کرده و سنگ مور نظر را جدا می کند.

استخراج با کمک مواد شیمیایی

استخراج سنگ ها به کمک مواد شیمیایی منبسط کننده از روش های جدید استخراج سنگ است که در آن چال های موازی در اطراف سنگ های مورد نظر حفر میشود و سپس مواد شیمایی مخصوص را با آب مخلوط کرده و در این چاله ها می ریزند. سپس این مواد دچار افزایش حجم شده و در طول چاله حفر شده بالا آمده و به دیواره ها فشار وارد می کنند که در نهایت، باعث شکستن و برش سنگ ها می شود.

عوامل موثر در انتخاب شیوه استخراج سنگ

برای انتخاب یک روش استخراج سنگ، کارشناسان اغلب، مسائلی را در نظر می گیرند و با توجه به این مسائل روش مناسب استخراج سنگ را تعیین می کنند. مهم ترین عواملی که در انتخاب یک روش مناسب استخراج سنگ موثر است شامل موارد زیر می باشند:

انعطاف پذیر بالای روش
سازگاری بالا با محیط زیست
سهولت در جاب­جایی
مهارت مورد نیاز نیروی کار در استفاده از روش
میزان صدمه وارده به سنگ مورد نظر توسط روش استخراج سنگ
بازدهی انرژی
هزینه لازم برای استفاده از روش مورد نظر

محل های استخراج

معادن سنگ مرمر در هر قسمتی از طبیعت ممکن است یافت شوند. این معادن در هر جایی که قرار داشته باشند می توانند به عنوان یک محل استخراج سنگ مرمر شناخته شوند؛ به شرطی که ابتدا کشف شده و بعد بررسی های بازم بر روی آنها انجام شود. معادن استخراج سنگ می توانند در هر جای این کره خاکی وجود داشته باشند، ولی این معادن به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند:

معادن سطحی و معادن زیرسطحی یا زیرزمینی.

معادن سطحی به معادنی اطلاق می شود که روی سطح زمین مانند کوها و صخره ها وجود دارند و منابع زیرسطحی همانطور که از نامش پیداست به معادنی گفته می شود که زیر سطح زمین قرار دارند.

شیوه استخراج سنگ از کوه

در استخراج سنگ از کوه اغلب از دستگاه های برش فوق پیشرفته استفاده می شود و سنگ های مورد نظر را به شکل های مکعب های مربع یا مستطیل بزرگ برش داده و از کوه جدا می کنند. این قطعات سنگ، کوپ سنگ نام دارند. بعد از برش دادن این سنگ ها از معدن، آن ها را در قطعات مختلف به کارخانه های سنگ میفرستند تا برای مصارف مختلف فرآوری شوند. اغلب سنگ های موجود در بازار که برای مصارف مختلف مورد استفاده قرار می گیرند از کوه استخراج می شوند؛ برای مثال استخراج سنگ مرمریت که در ساختمان سازی و سنگ مزار استفاده زیادی دارد از کوه انجام می شود.

معرفی برخی از معادن سنگ مرمر ایران

خوشبختانه در داخل کشور ما معادن متعددی وجود دارد و انواع سنگ‌های ارزشمند از دل این معادن استخراج می‌شود.معادن سنگ مرمر در نقاط مختلف کشور قرار دارند که خروجی آن‌ها نیاز صنایع دیگر به این سنگ چشم نواز را تامین می‌کنند. مهم‌ترین معادن سنگ مرمر ایران عبارتند از:

معدن سنگ مرمر آباده

سنگ مرمر استخراج شده از این معدن، رنگی روشن دارد و می‌توان از آن برای تزئین نمای داخلی منزل بهره برد. معدن سنگ مرمر آباده در استان فارس جای گرفته است و رنگ قالب بر سنگ مرمر این معدن، صورتی و کرم است. در کنار سنگ های روشن، سنگ‌های مرمر تیره‌ هم از این معدن استخراج می‌شود و هر فرد بسته به سلیقه خود می‌تواند یکی از آن‌ها را انتخاب نماید. از آنجایی که مقاومت سنگ مرمر زیاد بالا نیست، پس از استخراج با کمک رزین و اپوکسی مقاومت آن را افزایش می‌دهند.

معدن سنگ مرمر هرسین

یکی از بزرگ‌ترین معادن مرمر ایران، معدن هرسین است که در شهرستانی با همین نام کشف شده. مرمر خروجی معدن هرسین، سفید مایل به کرم است و بر روی آن رگه‌های شیری رنگی مشاهده می‌شود که به جذابیت سنگ مرمر افزوده است. مقاومت سنگ مرمر هرسین به نسبت سایر معادن بالاتر است و به همین دلیل طرفداران زیادی دارد.

معدن سنگ مرمر خور اصفهان

در استان اصفهان معدن های متعددی وجود دارند که یکی از آن‌ها معدن مرمر خور می‌باشد. سنگ مرمریت خروجی این معدن، با نام سنگ مرمر اداوی شناخته می‌شود با توجه به قیمت مناسب، فروش بسیاری در بازار دارد. درجه بندی رنگ سنگ مرمر معدن خور بین صورتی، سفید و کرم است و تنوع رنگی و شکل ظاهری منحصربفرد آن باعث شده، این سنگ مرمر در کنار تامین نیاز بازار داخلی، به کشورهای دیگر صادر شود.

معدن سنگ مرمر ارسنجان

ارسنجان در استان فارس قرار دارد و سنگ مرمر معدن این منطقه، کرم-بژ است. از سنگ مرمر ارسنجان با نام سنگ مرمر پر طاووسی یاد می‌کنند و جز سنگ‌های مرمر ارزان قیمت طبقه بندی می‌شود.

معدن سنگ مرمر کرمان

استان کرمان سرشار از نعمت‌های طبیعی است و معادن بسیار متنوعی در نقاط مختلف آن کشف شده. تنوع رنگی سنگ مرمر کرمان بسیار بالاست و تقریبا هر نوع سنگ مرمری مثل سنگ مرمر سفید، سبز، صورتی، عسلی و مشکی را می‌توان از معادن آن استخراج کرد. مهم‌ترین معادن سنگ مرمر کرمان دو معدن سنگ مرمر اسفند کرمان و سنگ مرمر سیرجان هستند که سالانه مقدار قابل توجهی سنگ مرمر از آن‌ها استخراج میشود.

معدن سنگ مرمر خلج خراسان

سنگ خروجی معدن سنگ مرمر خلج خراسان، مرمر پرتقالی است و رنگ آن طرفداران خاص خود را دارد. از سنگ مرمر پرتقالی برای ساختمان‌های لوکس استفاده می‌کنند و معمولا به دلیل مقاومت بالا در برابر شرایط سخت و متفاوت، طول عمر بالایی خواهد داشت. بهترین سنگ مرمر پرتقالی دنیا، متعلق به همین معدن است.

استان آذربایجان شرقی

این استان سالانه بیش از ۴۰۰۰ تن از انواع سنگ‌ها را تولید می کند و سنگ‌های معادن آن دارای تنوع و کیفیت زیادی است .در این استان حدود ۴۴۰ معدن که دارای پروانه بهره برداری می‌باشند یافت می‌شود و به طور تقریبی یک دوم از این تعداد مربوط به معادن سنگ ساختمانی می‌باشد. سنگ مرمر، مرمریت از جمله سنگ‌های استخراج شده از این استان می‌باشند که یکی از بزرگترین معادن مرمر ومرمریت ایران می باشد.
آذرشهر مهم‌ترین و معروف‌ترین شهر استان آذربایجان شرقی در صنعت سنگ است که با داشتن تراورتن‌های سرخ رنگ در جهان دارای شهرت می‌باشد. شهرستان آذرشهر دارای ۴۰ معدن فعال می‌باشد و از این نظر یکی ازمراکز مهم تولید سنگ در کشور به شمار می‌آید.

استان لرستان

این استان حدود یک چهارم از منابع سنگ کشور را دارا است. به همین دلیل جزو استان‌های مهم در صنایع سنگ ایران به شمار می‌رود.که یکی از بزرگترین معادن مرمر ومرمریت ایران می باشد. معادن سنگ‌های مرمریت و چینی این استان حدود ۷۰ عدد هستند و از این نظر بیشترین تعداد معدن در میان استان‌های کشور را دارد.

استان فارس

حدود ۱۵ درصد از سنگ‌های استخراج شده در استان فارس شامل سنگ‌های چینی و مرمریت می‌باشد.که یکی از بزرگترین معادن مرمر ومرمریت ایران است. ۳۹۸ سنگبری فعال در استان فارس وجود دارد که حدود ۱۰ درصد از سنگبری‌های کل کشور را به خود اختصاص می‌دهد همچنین این استان به دلیل کیفیت سنگی که ارائه می‌دهد حدود ۳۰ درصد از صادرات سنگ کل کشور را از آن خود کرده است.

استان یزد

سنگ‌های معادن این استان تنوع بسیار زیادی دارد. بیشتر معادن آنها مربوط به معادن مرمریت و چینی است. سالانه حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن سنگ از معادن ایران استخراج می‌شود که استان یزد حدود یک سوم این تولیدات را را در در زمینه استخراج سنگ‌های ساختمانی به خود اختصاص داده است.

استان مرکزی

این استان بیشترین تعداد معادن سنگ فعال را به خودش اختصاص داده است و در حال حاضر بخش مورد توجهی از سنگ مرمریت و مرمر مورد نیاز کشور را استان مرکزی تامین می‌کند و جزء مهمترین معدن های سنگ ایران به شمار می‌رود .مانند : دلیجان که یکی از بزرگترین معادن مرمر ومرمریت ایران است.

سوالات متداول راه های استخراج سنگ

آیا روش استخراج سنگ در قیمت فروش سنگ تاثیر دارد؟
بله؛ در بیشتر موارد نوع روش استخراج در قیمت سنگ تاثیر زیادی دارد؛ به این دلیل که هزینه هایی که برای استخراج سنگ به روش های مختلف انجام می شود، متفاوت است و این مسئله در قیمت سنگ نیز تاثیر خواهد داشت.

بهترین روش استخراج سنگ چیست؟

با توجه به نوع و محل معدن سنگ روش استخراج می تواند متغیر باشد؛ به همین دلیل نمی توان گفت که شیوه ای تحت عنوان بهترین شیوه استخراج سنگ وجود دارد. هر چند استفاده از روش واتر جت به دلیل هزینه کمتر نسبت به دیگر روش ها و سازگاری بیشتر با محیط زیست، امروزه توجه بسیاری از کشور ها را به خود جلب کرده است.
چه عواملی در سهولت استخراج سنگ تاثیر گذار است؟
سنگ هایی که دچار هوازدگی نشده باشند و فاقد شیستوزیته باشند راحت تر استخراج می شوند. همچنین عدم وجود درز و شکاف در سطح، سختی مناسب، قابلیت برش و ساب پذیری بالا از دیگر عواملی هستند که می توانند استخراج سنگ را آسان تر نمایند.

نتیجه گیری

بخش قابل توجهی از معادن مرمر و مرمریت در کشور ایران قرار دارد. از میان معادن متعدد در شهرهای مختلف، استان های لرستان، مرکزی، یزد و کرمان به ترتیب دارای بیشترین معادن سنگ مرمریت هستند. سایر استان-ها نیز مانند خراسان، هرمزگان و فارس هم از تعدادی معادن مرمر و مرمریت برخوردارند. بنابراین با بزرگترین معادن مرمر ومرمریت ایران آشنا شدیم.