نماز مَیّت از نماز‌های واجب است که بر جنازۀ شخص مسلمان خوانده می‌شود. به نقل از بیتوته نماز میت از پنج تکبیر تشکیل شده است و پس از هر تکبیر، جز آخرین تکبیر، دعا و ذکر‌های خاصی دارد. (این نماز را باید ایستاده خواند.)
نماز میّت را پس از غسل دادن میت برای او می‌خوانند.
نماز میت
نماز میت، رکوع، سجود، تشهد و سلام ندارد و برای خواندن آن نیازی به وضو، غسل، تیمم یا پاکی بدن نیست هرچند رعایت شرایط سایر نماز‌های واجب بهتر است. نماز میت را می‌توان به جماعت خواند، هرچند خود مأمومین لازم است تکبیر‌ها و دعاها را بخوانند.
نماز میت، واجب کفایی است. پس از اینکه فردی از مسلمانان از دنیا رفت بر سایر پیروان این دین واجب است که متوفی را غسل داده، پس از کفن کردن بر او نماز میت بخوانند و او را دفن کنند. اگر فردی اقدام به این کار‌ها کرد، وجوب از بقیه افراد ساقط می‌شود.
احکام نماز میت
- واجب است بر هر میّت مسلمان و بالغ نماز بخوانند و بر بچّه نابالغ اگر کمتر از شش سال نداشته باشد نیز احتیاط واجب آن است که نماز بخوانند.
- نماز میت باید بعد از غسل و حنوط و کفن کردن خوانده شود و اگر پیش از این ها، یا در بین این‌ها بخوانند باطل است، هرچند از روی فراموشی یا ندانستن مسأله باشد.
- در نماز میت، وضو و غسل یا تیمّم و پاک بودن بدن و لباس شرط نیست؛ ولی احتیاط مستحب آن است که تمام اموری را که در نماز‌های دیگر لازم است رعایت کنند.
- واجب است نماز میّت را رو به قبله بخوانند و نیز احتیاط واجب آن است که میّت را مقابل نمازگزار به پشت بخوابانند بطوری که سر او به طرف راست نمازگزار و پای او به طرف چپ نمازگزار باشد.
- مکان نمازگزار باید از جای میت پست‌تر و بلندتر نباشد، ولی مختصر پستی و بلندی اشکال ندارد، همچنین نمازگزار نباید از میّت دور بایستد، ولی کسانی که به جماعت می‌خوانند اگر دور باشند و به صف اتّصال داشته باشند اشکالی ندارد.
- نمازگزار باید در مقابل میّت بایستد و پرده و دیواری حائل نباشد، ولی گذاردن میّت در تابوت و مانند آن، اشکال ندارد.
- نماز میت را باید ایستاده و با قصد قربت بخواند و در موقع نیّت، میّت را معیّن کند مثلاً نیّت کند «نماز می‌خوانم بر این میّت قربة الی اللّه» و اگر کسی نباشد که بتواند نماز میّت را ایستاده بخواند باید نشسته بر او نماز خواند.
- هرگاه میّت وصیّت کرده شخص معیّنی بر او نماز بخواند، عمل به وصیّت او واجب است و لازم نیست از ولی اجازه بگیرد، هرچند احتیاط مستحب آن است که اجازه بگیرد.
- مکروه است بر میّت چند مرتبه نماز بخوانند، بلکه اگر یک نفر چند مرتبه بخواند محلّ اشکال است، ولی اگر میّت اهل علم و فضل و تقوا باشد مکروه نیست.
- هرگاه میّت را عمداً یا از روی فراموشی یا به جهت عذری بدون نماز دفن کنند، یا بعد از دفن معلوم شود نمازی که بر او خوانده شده باطل بوده است، واجب است با همان ترتیب به قبرش نماز بخوانند.
مستحبّات نماز میت
چند چیز در نماز میت مستحب است:
اوّل: آنکه نمازگزار بر میت با وضو یا غسل یا تیمم باشد، و احتیاط آن است در صورتی تیمم کند که وضو و غسل ممکن نباشد، یا بترسد که اگر وضو بگیرد یا غسل کند به نماز میت نرسد.
دوّم: اگر میت مرد است، امام جماعت یا کسی که فرادی بر او نماز میخواند مقابل وسط قامت او بایستد، و اگر میت زن است مقابل سینه‌اش بایستد.
سوّم: پا برهنه نماز بخواند.
چهارم: در هر تکبیر دست‌ها را بلند کند.
پنجم: فاصله او با میت به‌قدری کم باشد که اگر باد لباسش را حرکت دهد به جنازه برسد.
ششم: نماز میت را به جماعت بخواند.
هفتم: امام جماعت تکبیر و دعاها را بلند بخواند، و کسانی که با او نماز می‌خوانند آهسته بخوانند.
هشتم: در جماعت اگرچه مأموم یک نفر باشد، عقب امام بایستد.
نهم: نمازگزار، به میت و مؤمنین زیاد دعا کند.
دهم: پیش از نماز در جماعت سه مرتبه بگوید: «الصلاة».
یازدهم: نماز را در جایی بخوانند که مردم برای نماز میت بیشتر به آنجا میروند.
دوازدهم: زن حائض اگر نماز میت را به جماعت میخواند، تنها بایستد و در صف نمازگزاران نایستد.
خواندن نماز میت در مساجد مکروه است، ولی در مسجد الحرام مکروه نیست.
طریقه خواندن نماز میت
* نماز میت پنج تکبیر دارد و اگر نمازگزار پنج تکبیر به این ترتیب بگوید کافی است:
بعد از نیت و گفتن تکبیر اول بگوید:
أشْهَدُ أنْ لا إِلهَ إلاَّ اللهُ وَأنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله
بعد از تکبیر دوم بگوید:
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد
و بعد از تکبیر سوم بگوید:
اَلّلهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ
و بعد از تکبیر چهارم، اگر میت مرد است بگوید:
اَلّلهُمَّ اغْفِرْ لِهذا الْمَیِّتِ
و اگر زن است بگوید:
اَلّلهُمَّ اغْفِرْ لِهذِهِ الْمَیِّتِ
و بعد تکبیر پنجم را بگوید و بهتر است بعد از تکبیر اول بگوید:
أشْهَدُ أنْ لا إِلهَ إلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ وَأَشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسوُلُهُ أَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشْیراً وَنَذِیراً بَیْنَ یَدَی السَّاعَةِ
و بعد از تکبیر دوم بگوید:
اَلّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَبَارِکْ عَلی مُحَمَّد وَآلَ مُحَمَّد وَارْحَمْ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّد کَأفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ وَبَارَکْتَ وَتَرَحَّمْتَ عَلی إبْرَاهِیمَ وآلِ إِبْرَاهِیم إنَّک حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَصَلِّ عَلی جَمِیعِ الأَنْبِیَاءِ والْمُرْسلیِنَ وَالشُّهَداءِ وَالصِّدّیقِینَ وَجَمِیعِ عِبَادِ اللهِ الصَّالِحِین
و بعد از تکبیر سوم بگوید:
اَلّلهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ وَالْمُسْلِمینَ وَالْمُسْلِماتِ الأَْحْیَاءِ مِنْهُمْ وَالأَْمْوَاتِ تَابِع بَیْنَنَا وَبَیْنَهُمْ بِالْخَیْرَاتِ إِنَّکَ مُجِیبُ الدَّعَوَاتِ إِنَّکَ عَلی کُلَّ شَیْء قَدِیر
و بعد از تکبیر چهارم اگر میت مرد است، بگوید:
اَلّلهُمَّ إِنَّ هَذَا عَبْدُکَ وَابْنُ عَبْدِکَ وَابْنُ أمَتِکَ نَزَلَ بِکَ وأَنْتَ خَیْرُ مَنْزُول بِه اَلّلهُمَّ إنَّا لاَ نَعْلَمُ مِنْهُ إلاَّ خَیْراً وَأَنْتَ أَعْلَمُ بِه مِنَّا اَلّلهُمَّ إِنْ کَانَ مُحْسِناً فَزِدْ فی إِحْسَانِه وَإنْ کَانَ مُسِیئاً فَتَجَاوَزْ عَنْه وَاغْفِرْ لَهُ. اَلّلهُمَّ اجْعَلْهُ عِنْدَکَ فی أعْلی عِلِّیِّینَ وَاخْلُفْ عَلی أهْلِهِ فی الغَابِرِینَ وَارْحَمْهُ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین
و بعد تکبیر پنجم را بگوید.
ولی اگر میت زن است بعد از تکبیر چهارم بگوید:
اَلّلهُمَّ إِنَّ هَذَه أمَتُکَ وَابْنَةُ عَبْدِکَ وَابْنتُ أمَتِکَ نَزَلَتْ بِکَ وأَنْتَ خَیْرُ مَنْزُول بِه اَلّلهُمَّ إنَّا لاَ نَعْلَمُ مِنْهَا إلاَّ خَیْراً وَأَنْتَ أَعْلَمُ بِهَا مِنَّا، اَللّهُمَّ إِنْ کَانَتْ مُحْسِنَةً فَزِدْ فی إِحْسَانِهَا وَإنْ کَانَت مُسِیئةً فَتَجَاوَزْ عَنْهَا وَاغْفِرْ لَهَا اَلّلهُمَّ اجْعَلْهَا عِنْدَکَ فی أعْلی عِلِّیِّینَ وَاخْلُفْ عَلی أهْلِهَا فی الغَابِرِینَ وَارْحَمْهَا بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین.
- باید تکبیر‌ها و دعاها را طوری پشت سر هم بخواند، که نماز از صورت خود خارج نشود.
- کسی که نماز میت را به جماعت میخواند، باید تکبیر‌ها و دعا‌های آن را هم بخواند.
سوالات رایج درباره نماز میت
آیا خواندن نماز میّت بر جنازه همه آنان که فوت می‌شوند واجب می‌باشد؟
واجب است بر هر میت مسلمان و بالغ نماز بخوانند و بر بچه نابالغ اگر كمتر از شش سال داشته باشد نيز احتياط واجب آن است كه نماز بخوانند.
نماز میت باید در چه زمانی خوانده شود؟
نماز میت بايد بعد از غسل و حنوط و كفن كردن خوانده شود و اگر پیش‌ازاین‌ها، يا در بين این‌ها بخوانند باطل است، هرچند از روى فراموشى يا ندانستن مسئله باشد.
آیا در نماز میت طهارت شرط است؟
در نماز میت، وضو غسل يا تيمّم و پاك بودن بدن و لباس شرط نيست؛ ولى احتياط مستحب آن است كه تمام امورى را كه در نمازهاى ديگر لازم است رعايت كنند.
رعایت چه شرایطی در نماز میّت لازم می‌باشد؟
واجب است نماز میت را روبه‌قبله بخوانند و نيز احتياط واجب آن است كه میت را مقابل نمازگزار به پشت بخوابانند به‌طوری‌که سر او به‌طرف راست نمازگزار و پاى او به‌طرف چپ نمازگزار باشد.
مکان نمازگزار در نماز میّت چگونه باید باشد؟
مكان نمازگزار بايد از جاى میت پست‌تر و بلندتر نباشد، ولى مختصر پستی‌وبلندی اشكال ندارد، همچنين نمازگزار نبايد از میت دور بايستد، ولى كسانى كه به جماعت مىخوانند اگر دور باشند و به‌صف اتّصال داشته باشند اشكالى ندارد.
اگر در نماز میّت بین نمازگزار و میّت پرده باشد چه حکمی دارد؟
نمازگزار بايد در مقابل میت بايستد و پرده و ديوارى حائل نباشد، ولى گذاردن میت در تابوت و مانند آن، اشكال ندارد.
نمازگزار در نماز میّت چگونه باید نیّت کند؟
نماز میّت را باید با قصد قربت بخواند و در موقع نیّت، میّت را معیّن کند مثلاً نیّت کند «نماز می‌خوانم بر این میّت قربه الى الله».
آیا می‌توان به صورت نشسته بر میت نماز خواند؟
نماز میّت را باید ایستاده بخواند و اگر کسى نباشد که بتواند نماز میّت را ایستاده بخواند باید نشسته بر او نماز خواند.
اگر میّت وصیت کند که شخص خاصی نماز بر او بخواند عمل به وصیت او چه حکمی دارد؟
هرگاه میت وصیت كرده شخص معيّنى بر او نماز بخواند، عمل به وصیت واجب است و لازم نيست از ولى اجازه بگيرد، هرچند احتياط مستحب آن است كه اجازه بگيرد.
تکرار کردن نماز میّت چه حکمی دارد؟
مكروه است بر میت چند مرتبه نماز بخوانند. اگر يك نفر چندبار بخواند باعث اشكال است، ولى اگر میت اهل علم و فضل و تقوا باشد مكروه نيست.
چنانچه نماز میّت به هر دلیلی خوانده نشود و میّت دفن شده باشد، تکلیف چیست؟
هرگاه میت را عمداً يا از روى فراموشى يا به جهت عذرى بدون نماز دفن كنند، يا بعد از دفن معلوم شود نمازى كه بر او خوانده‌شده باطل بوده است، واجب است به همان ترتيب به قبرش نماز بخوانند.
نکات تکمیلی درباره نماز میت
